تاریخچه اعمال سهمیه بندی در پذیرش دانشجو برای رفع محرومیت ها به سالهای دور برمی گردد. سهمیه بندی از آن زمان تاکنون تغییرات زیادی به خود دیده که داوطلبان در انتخاب رشته باید به آن توجه کنند.
به گزارش اخبار پیام نور PnuNews.com با نگاهی به تاریخچه اعمال سهمیه بندی در پذیرش دانشجو در می یابیم که اولین سهمیه بندی در سال ۱۳۴۸ اعمال شده است. در آن زمان دانشگاههای شهرستانها تا حدود ۵۰ درصد از دانشجویان خود را از بین داوطلبان محلی انتخاب می کردند.
در سال ۱۳۶۱ داوطلبان به سه گروه کلی داوطلبان آزاد، داوطلبان منطقه ای و داوطلبان نهادها تقسیم می شدند. داوطلبان آزاد، شامل کسانی می شد که دیپلم خود را از استان تهران یا یکی از شهرهای تبریز، ارومیه، رشت، ساری، مشهد، کرمان، زنجان، سمنان، یزد، اراک، اصفهان، کرمانشاه ، همدان و شیراز اخذ کرده بودند.
داوطلبان منطقه ای نیز شامل افرادی می شدند که جزو منطقه آزاد نبودند، البته این داوطلبان درصورت تمایل می توانستند از سهمیه آزاد استفاده کنند. سهمیه هریک از گروههای فوق الذکر حدوداً معادل یک سوم کل ظرفیت دانشگاهها و موسسات آموزش عالی بود.
بخش های کشور از سال ۱۳۶۳ به پنج منطقه در غالب سهمیه مناطق تقسیم بندی شد (با وقوع جنگ تحمیلی و تبعات ناشی از آن سهمیه هایی مانند خانواده شهداء، رزمندگان و شاهد (فرزندان شهدا) نیز اضافه شد) و این روند تا سال ۱۳۶۷ ادامه داشت و از سال ۱۳۶۸ به بعد سهمیه مناطق به سه منطقه تقلیل یافت.
از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۳۹۲ سهمیه ها بدون تغییر باقی ماند. در سال ۱۳۹۳ با توجه به اجرای قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، تغییراتی در نحوه سهمیه بندی داوطلبان صورت پذیرفت، سهمیه شاهد به سهمیه ایثارگران تغییر یافت و ۲۰ درصد ظرفیت هر کدرشته محل به ایثارگران اختصاص یافت.
در حال حاضر نیز، براساس ماده ۴۷ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) درخصوص اصلاحیه ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب ۴ اسفند ۱۳۹۳ مجلس شورای اسلامی، سهمیه ایثارگران از ۲۰ درصد به ۲۵ درصد افزایش می یابد.
همچنین قانون اصلاح بند (۳) ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب ۱۰ مهر ۱۳۹۲ مجلس شورای اسلامی، اجرا می شود.
مهمترین تغییرات سهمیه بندی آزمون سراسری سال ۱۳۹۴
در آزمون سراسری سال ۹۴ دو تغییر عمده در سهمیه بندی ایثارگران و ظرفیت مناطق محروم رشته های پزشکی رخ داده است.
اولین تغییر این است که با توجه به اجرای قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران سهمیه ایثارگران از ۲۰ درصد به ۲۵ درصد افزایش می یابد. همچنین حدنصاب نمره داوطلبان ایثارگر برای رشته های تحت پوشش وزارت بهداشت از ۸۰ درصد به ۷۰ درصد نمره گزینش آزاد کاهش می یابد.
دومین تغییر این است که طبق قانون اصلاح بند ۳ ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب ۱۰ مهرماه ۱۳۹۲ مجلس شورای اسلامی، ۳۰ درصد ظرفیت رشته های مقاطع دکتری عمومی شامل پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی از طریق جذب دانشجوی بومی با اولویت مناطق محروم و متناسب با نیاز استانها پذیرش می شود.
نحوه سهمیه بندی داوطلبان در آزمون سراسری سال ۱۳۹۴
بر اساس مصوبات مراجع ذیصلاح هر یک از داوطلبان در آزمون سراسری دارای سهمیه مشخصی هستند. این سهمیه بر اساس اطلاعاتی که داوطلبان در فرم تقاضانامه ثبت نامی تکمیل کرده اند، در کارنامه اولیه آنان درج خواهد شد. (اطلاعاتی که داوطلبان در تقاضانامه ثبت نامی درج کرده اند در زمان قبولی توسط دانشگاه قبولی کنترل می شود.) میزان ظرفیت اختصاص یافته به سهمیه ها بر اساس نسبت شرکت کنندگان سهمیه بندی مناطق است.
سهمیه های سال جاری شامل سهمیه مناطق منطقه یک، دو و سه خانواده شهداء، ایثارگران و رزمندگان است و تعداد و درصد حاضران در جلسه آزمون هر یک از سهمیه ها در هر گروه آزمایشی در جدول شماره یک آمده است.
جدول شماره (۱) : تعداد درصد حاضران در جلسه آزمون سراسری ۹۴ به تفکیک گروه و سهمیه
سهمیه مناطق
در تقسیمات کشوری که توسط وزارت کشور تعیین شده است، کشور دارای استان، شهر، بخش و زیربخش یا دهستان است. داوطلبان باید توجه داشته باشند که بخش محل تحصیل سه سال آخر متوسطه برای داوطلبان نظام قدیم و بخش اخذ مدرک پیش دانشگاهی و دو سال آخر متوسطه برای داوطلبان نظام ترمی واحدی یا سالی واحدی در اختصاص سهمیه نهایی آنان تعیین کننده است.
داوطلبانی که در بند ۱۶ فرم ثبت نامی خود در آزمون سراسری، سهمیه ثبت نامی مناطق را انتخاب کرده اند، براساس سه سال آخر بخش محل تحصیل دارای سهمیه نهایی منطقه یک، دو یا سه خواهند شد .
در جداول شماره ۲ و ۳ بخش های کشور با سهمیه منطقه یک و دو مشخص شده است و سایر مناطق که در جداول شماره ۲ و ۳ ارائه نشده است، دارای سهمیه منطقه سه هستند.
جدول شماره ۲ : بخش های دارای سهمیه منطقه یک
| ردیف | استان | شهر | بخش |
| ۱ | آذربایجان شرقی | تبریز | مرکزی |
۲ | اصفهان | اصفهان | مرکزی |
| ۳ | تهران | تهران | کن |
| ۴ | تهران | تهران | مرکزی |
| ۵ | تهران | شمیرانات | تجریش |
| ۶ | تهران | شمیرانات | لواسانات |
| ۷ | خراسان رضوی | مشهد | مرکزی |
۸ | فارس | شیراز | مرکزی |
جدول شماره ۳ : بخش های دارای سهمیه منطقه دو
ادامه جدول شماره ۳ : بخش های دارای سهمیه منطقه دو
مطابق جداول شماره ۲ و ۳ چنانچه بخش محل تحصیل هر سه سال آخر داوطلب در یک منطقه باشد، سهمیه اختصاص یافته به آن منطقه به عنوان سهمیه نهایی داوطلب منظور خواهد شد.
نکته ۱ : در صورتیکه بخشهای محل تحصیل سه سال آخر متوسطه داوطلبان از سهمیه مناطق متفاوت باشد، سهمیه داوطلب براساس بخش محل اخذ مدرک تحصیلی بخش مرفه تر (حتی یک سال از سه سال) تعیین می شود.
مثال: اگر داوطلبی سه سال آخر بخش محل تحصیل خود را در بخش های زیر گذرانده باشد. سهمیه نهایی این داوطلب منطقه یک خواهد شد.
| بخش | سهمیه | سهمیه نهایی |
| سال آخر تحصیلی: استان:تهران شهر:تهران بخش:مرکزی | سهمیه:منطقه یک | سهمیه نهایی: منطقه ۱ |
یک سال ماقبل آخر: استان:خراسان رضوی شهر:مشهد بخش:طرقبه | سهمیه:منطقه سه |
دو سال ماقبل آخر: استان:خراسانرضوی شهر:مشهد بخش:طرقبه | سهمیه:منطقه سه |
نکته ۲ : فارغ التحصیلان کاردانی آموزشکده های فنی و حرفه ای، بر اساس بخش محل تحصیل سال اول، دوم و سوم هنرستان، دارای یکی از سهمیه های منطقه یک، دو یا سه خواهند بود.
نکته ۳ : داوطلبانی که دو سال آخر تحصیل خود را در خارج از کشور گذرانده اند، جزو منطقه سه محسوب می شوند.
نکته ۴ : کلیه داوطلبان معلول (نابینا، ناشنوا، نیمه بینا، نیمه شنوا و معلولان جسمی حرکتی) جزو سهمیه منطقه سه محسوب می شوند.
سهمیه های ایثارگران و رزمندگان
با توجه به قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، و همچنین ماده ۴۷ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت در خصوص اصلاحیه ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب ۴ اسفند ۱۳۹۳ مجلس شورای اسلامی،گزینش داوطلبان واجد شرایط براساس این قوانین صورت می گیرد.
ایثارگران: همسر و فرزندان شهدا، آزادگان و همسر و فرزندان آنان، جانبازان، همسر و فرزندان جانبازان – با جانبازی ۲۵ درصد به بالا، جزو سهمی ایثارگران محسوب می شوند و تابع ضوابط مربوط به سهمیه ایثارگران هستند. ظرفیت اختصاصی برای این دسته از داوطلبان ۲۵ درصد از ظرفیت هر کدرشته محل است و حدنصاب نمره ای داوطلبان ۷۰ درصد نمره گزینش آزاد در رشته محل مورد نظر است.
رزمندگان: رزمندگان با حداقل شش ماه حضور در جبهه جزو سهمیه رزمندگان محسوب و تابع ضوابط مربوط به سهمیه رزمندگان هستند. حدنصداب نمره برای این داوطلبان ۷۵ درصد نمره گزینش آزاد در رشته محل مورد نظر است.
خانواده شهدا: پدر، مادر، خواهر و برادر شهید جزو سهمیه خانواده شهدا محسوب می شوند و تابع ضوابط مربوط به سهمیه خانواده شهدا هستند.
داوطلبان مشمول سهمیه رزمندگان سپاه پاسداران و وزارت جهاد کشاورزی از سال ۱۳۶۸ به بعد و داوطلبان مشمول سهمیه های رزمندگان و ایثارگران بنیاد شهید و امور ایثارگران از سال ۱۳۷۶ به بعد، فقط یک بار می توانند با استفاده از سهمیه مربوط در رشته های تحصیلی دوره روزانه پذیرفته شوند. این داوطلبان مجاز به استفاده مجدد از سهمیه نیستند.
داوطلبانی که با استفاده از سهمیه رزمندگان و ایثارگران در دوره های نوبت دوم (شبانه)، پیام نور، غیرانتفاعی، نیمه حضوری، مجازی و پردیس های خودگردان آزمون سراسری پذیرفته شوند، در صورت انصراف از قبولی اولیه، منحصرا یک بار دیگر مجاز به استفاده از سهمیه مذکور خواهند بود.
گزینش آزاد: در کلیه کدرشته محلها، انتخاب کنندگان بدون توجه به سهمیه و گزینش بومی، صرفا براساس نمره مرتب شده و نمره آخرین نفر پذیرفته شده هرکدرشته محل که صرفا براساس ظرفیت آن کدرشته محل تعیین می شود، نمره گزینش آزاد نامیده می شود.
نکات مهمی که باید دقت کرد:
نکته ۱ : سهمیه های منطقه یک، دو، سه و خانواده شهداء در کدرشته محلهایی که داوطلب، بومی آن کدرشته ها است اعمال می شود. در واقع داوطلب دارای سهمیه منطقه سه اگر در کدرشته ای بومی محسوب نشود، در قسمت آزاد گزینش خواهد شد و در سهمیه منطقه سه گزینش نمی شود . برای روش تر شدن مطلب، به این مثال توجه کنید:
فرض کنید داوطلبی، بومی استان یزد بوده و دارای سهمیه منطقه ۳ در گروه علوم ریاضی و فنی است. چنانچه این داوطلب متقاضی رشته مهندسی معماری در دانشگاههای یزد، اصفهان و یا چهارمحال بختیاری باشد، با توجه به اینکه نوع گزینش بومی رشته مذکور ناحیه ای است، بومی این استانها محسوب می شود و در بین داوطلبان هم سهمیه خود یعنی منطقه سه گزینش خواهد شد.
اما اگر این داوطلب، متقاضی رشته مهندسی معماری دانشگاه تهران یا زنجان یا زاهدان باشد، از آنجا که بومی هم ناحیه ای این استانها نیست در سهمیه آزاد به رقابت با سایر داوطلبان خواهد پرداخت.
نکته ۲ : با توجه به اجرای قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران سهمیه ایثارگران از ۲۰ درصد به ۲۵ درصد افزایش می یابد. همچنین حدنصاب نمره داوطلبان ایثارگر برای رشته های تحت پوشش وزارت بهداشت از ۸۰ درصد به ۷۰ درصد نمره گزینش آزاد کاهش می یابد.
سایر سهمیه ها (تسهیلات)
سهمیه های دیگری که در آزمون سراسری وجود دارد به شرح زیر است:
۱ سهمیه مناطق محروم
۱ – ۱ ) ۴۰ درصد ظرفیت هر یک از کدرشته های دوره روزانه ۹ استان محروم شامل استانهای ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، کهکیلویه و بویراحمد، لرستان، هرمزگان به داوطلبان بومی خود استانهای فوق اختصاص دارد.
۲ – ۱ ) بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و به منظور تامین نیروی متخصص استانهای ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، کهکیلویه و بویراحمد، لرستان، هرمزگان در رشته های مورد نیاز برحسب نظر استانداری های این استانها و به تعدداد ۵۰۰ نفر به نسبت شان قبولی هر یک از استانها در دانشگاهها تقسیم می شوند.
۳ – ۱ ) طبق قانون اصلاح بند ۳ ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب ۱۰ مهرماه ۱۳۹۲ مجلس شورای اسلامی، ۳۰ درصد ظرفیت رشته های مقاطع دکتری عمومی شامل پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی از طریق جذب دانشجوی بومی با اولویت مناطق محروم و متناسب با نیاز استانها پذیرش می شود.
۲ سهمیه داوطلبان شهرستانهای جنوب استان کرمان (جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، رودبار، قلعه گنج و منوجان) و بخش بشاگرد در استان هرمزگان
بر اساس مصوبه شصتمین جلسه کمیته مطالعه و برنامه ریزی آزمون سراسری، داوطلبان بومی شهرستانهای مذکور که سه سال آخر تحصیلات دوره متوسطه آنان سال دوم، سوم و پیش دانشگاهی در این شهرستانها یا یکی از بخشهای تابع آن بوده است، می توانند کدرشته های اختصاصی این شهرستانها را از بخش های مربوط در دفترچه راهنمای انتخاب رشته انتخاب کنند.
در صورت پذیرفته شدن در این کدرشته ها، داوطلبان باید گواهی مربوط را در زمان ثبت نام به مؤسسه ای که در آن قبول شده اند، ارائه کنند؛ در غیر این صورت قبولی آنها لغو می شود. ضمناً پذیرفته شدگان مشمول تسهیلات این طرح باید متعهد شوند که به مدت دو برابر مدت تحصیل در مناطق محروم استان خود خدمت کنند.
۳ سهمیه داوطلبان زلزله زده شهرستانهای اهر، ورزقان و هریس استان آذربایجان شرقی
بنا بر مصوبه ۷۳۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی ۲۰ فروردین ۹۲ داوطلبان بومی (اقامت و یا یکی از سه سال آخر تحصیل) کلیه بخش های شهرستانهای اهر، ورزقان و هریس می توانند از سهمیه اختصاصی به خود (در قسمت ظرفیت های اختصاصی به مناطق محروم) استفاده کنند.
۴ سهمیه داوطلبان شهرستان ابوموسی
در راستای اجرای مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر اختصاص سهمیه برای داوطلبان شهرستان ابوموسی در آزمون سراسری، پذیرش داوطلبان بومی ابوموسی در دانشگاه هرمزگان، همانند شرایط پذیرش رزمندگان است (سهمیه ۴۰ درصدی ظرفیت با اعمال ۷۵ درصد حدنصاب گزینش آزاد).
تبصره ۱ سکونت مستمر داوطلب به مدت سه سال در شهرستان ابوموسی ملاک بومی بودن است. تبصره ۲ چنانچه داوطلبان واجد شرایط حدنصاب لازم را در رشته های دانشگاه هرمزگان کسب نکنند در دانشگاه پیام نور ابوموسی جایابی و معرفی می شوند.
۵ سهمیه بهیاران
مطابق ضوابط و شرایط مندرج در دفترچه راهنمای شماره ۱ ، دارندگان دیپلم بهیاری مورد تاییدد آموزش و پرورش که بند ۲۵ تقاضانامه ثبتنامی را علامت گذاری کرده اند، چنانچه مجاز به انتخاب رشته شده باشند، در صورت انتخاب کدرشته های پرستاری با نمره کل زیرگروه یک گروه آزمایشی علوم تجربی که رشته پرستاری در این زیرگروه قرار دارد و احتساب با تاثیر مثبت نمره درس تخصصی بهیاری با ضریب ۴ گزینش خواهند شد.
ضمناً گزینش این داوطلبان برای سایر رشته ها، با نمره کل بدون احتساب دروس تخصصی بهیاری خواهد بود.
۶ سهمیه آموزگاران
حدود ۸۰ درصد از ظرفیت رشته راهنمایی و مشاوره به سهمیه آموزگاران وزارت آموزش و پرورش اختصاص می یابد.
تعهدات پذیرفته شدگان سهمیه های مختلف
۱ پذیرفته شدگان دارای سهمیه نهایی منطقه یک، ایثارگر و رزمنده در صورت پذیرفته شدن یک برابر مدت تحصیل تعهد خدمت دارند.
۲ پذیرفته شدگان دارای سهمیه نهایی منطقه دو یا سه، در صورت پذیرفته شدن دو برابر مدت تحصیل تعهد خدمت دارند. تبصره ۱ : میزان تعهد خدمت سهمیه مناطق، فقط برای پذیرفته شدگان دوره روزانه است و پذیرفته شدگان سایر دوره ها شامل تعهد خدمت نخواهند بود.
تبصره ۲ : پذیرفته شدگان دارای سهمیه نهایی منطقه دو یا سه، در صورتیکه حداقل سهمیه منطقه یک یا سهمیه آزاد را درکدرشته محل قبولی کسب کنند، به تشخیص دانشگاه یک برابر مدت تحصیل تعهد خدمت دارند.
تبصره ۳ : پذیرفته شدگان کد رشته های خاص (به عنوان نمونه مخصوص داوطلبان استان یا شهر خاص، بورسیه ها یا مناطق محروم) بر اساس قراردادهای منعقد شده بین نهادهای مربوط صورت می پذیرد و مشمول موارد فوق نیست.
۳ تعهد خدمت داوطلبانی که طبق قانون اصلاح بند – ۳ ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب ۱۰ مهر ۱۳۹۲ مجلس شورای اسلامی، در کدرشته محل های ویژه داوطلبان بومی استانهای کشور در رشته های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی تحت پوشش وزارت بهداشت، پذیرفته شده اند؛ سه برابر مدت تحصیل در مناطق مورد تعهد است و غیر قابل خرید و جابجایی است.
همچنین ارائه مدرک تحصیلی این داوطلبان پس از اتمام تعهد مورد نظرانجام می پذیرد. دانش آموختگان سهمیه بومی در زمان تعهد مجاز به فعالیت پزشکی در سایر نقاط کشور نیستند و ادامه تحصیل در مقاطع آموزشی بالاتر پس از گذراندن نیمی از مدت زمان تعهد، امکانپذیر است
منبع : مهر
